جراحی انحراف بینی یا سپتوپلاستی یکی از رایج‌ترین عمل‌های جراحی در حوزه گوش، حلق و بینی و جراحی زیبایی بینی است که با هدف اصلاح انحراف تیغه بینی انجام می‌شود. این نوع جراحی علاوه بر بهبود عملکرد تنفسی، می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر کیفیت زندگی فرد داشته باشد. در این مقاله، به بررسی کامل مراحل جراحی انحراف بینی، مراقبت‌های قبل و بعد از آن، عوارض احتمالی و همچنین هزینه‌های مرتبط با این عمل پرداخته‌ایم تا راهنمایی جامع برای افرادی باشد که قصد انجام این جراحی را دارند.
علائم و دلایل انحراف بینی
انحراف تیغه بینی (سپتوم) زمانی رخ می‌دهد که تیغه‌ی نازکی که بینی را به دو بخش تقسیم می‌کند، از موقعیت مرکزی خود خارج شده و به یک سمت متمایل می‌شود. این مشکل ممکن است مادرزادی باشد یا در اثر ضربه و آسیب فیزیکی به بینی ایجاد شود؛ مثلا در ورزش، تصادف یا افتادن.
علائم انحراف بینی می‌توانند از خفیف تا شدید متفاوت باشند. از جمله شایع‌ترین نشانه‌ها می‌توان به گرفتگی یک‌طرفه یا دوطرفه بینی، سختی در تنفس، خر و پف، خشکی دهان در خواب، خون‌دماغ‌های مکرر و در برخی موارد، سردرد یا درد صورت اشاره کرد. گاهی این عارضه باعث عفونت‌های مکرر سینوسی نیز می‌شود، زیرا مسیر تخلیه طبیعی سینوس‌ها را مختل می‌کند.
چه کسی واجد شرایط سپتوپلاستی است؟
سپتوپلاستی، عمل جراحی اصلاح تیغه بینی، معمولا برای افرادی توصیه می‌شود که انحراف بینی‌شان به اندازه‌ای شدید است که عملکرد تنفسی‌شان را مختل کرده یا باعث عوارضی مانند سینوزیت مزمن شده است. کاندیدای مناسب برای این جراحی فردی است که:
- دچار مشکلات مداوم در تنفس از راه بینی باشد.
- به درمان‌های دارویی پاسخ نداده باشد.
- از علائم مرتبط با انحراف بینی مانند خر و پف، سردرد یا خون‌دماغ‌های مکرر رنج ببرد.
- سلامت عمومی مناسبی برای انجام جراحی داشته باشد.
همچنین نوجوانانی که رشد بینی‌شان کامل شده، می‌توانند تحت این جراحی قرار گیرند. ارزیابی پزشک متخصص گوش، حلق و بینی (ENT) برای تشخیص نیاز به عمل ضروری است.
مزایای عمل جراحی انحراف بینی
سپتوپلاستی می‌تواند مزایای متعددی برای افراد مبتلا به انحراف تیغه بینی به همراه داشته باشد. مهم‌ترین مزیت آن، بهبود کیفیت تنفس از راه بینی است. با صاف شدن تیغه بینی، راه هوایی بازتر می‌شود و فرد راحت‌تر نفس می‌کشد.
سایر مزایا شامل کاهش یا حذف خر و پف، بهبود کیفیت خواب، کاهش تعداد عفونت‌های سینوسی و خون‌دماغ‌ها، و حتی بهبود حس بویایی در برخی موارد است. در برخی افراد، این جراحی به کاهش سردردهای ناشی از فشار سینوس‌ها نیز کمک می‌کند. از نظر زیبایی نیز، اگر همراه با سپتوپلاستی، رینوپلاستی (جراحی زیبایی بینی) انجام شود، ظاهر بینی نیز می‌تواند بهبود یابد.
آمادگی پیش از عمل سپتوپلاستی
قبل از انجام عمل سپتوپلاستی (جراحی اصلاح انحراف تیغه بینی)، آمادگی مناسب نقش مهمی در بهبود روند جراحی و بازیابی سریع‌تر بیمار دارد. این مرحله شامل ارزیابی پزشکی، رعایت برخی دستورالعمل‌های پیش از عمل، و آماده‌سازی روانی و فیزیکی بیمار است.
گام اول: معاینه دقیق
در گام اول، پزشک متخصص گوش، حلق و بینی (ENT) معاینه دقیقی از داخل بینی انجام می‌دهد. ممکن است برای بررسی دقیق‌تر، تصویربرداری مانند سی‌تی‌اسکن درخواست شود. همچنین سابقه پزشکی کامل بیمار، از جمله بیماری‌های زمینه‌ای، آلرژی‌ها و داروهای مصرفی بررسی می‌شود.
گام دوم: مصرف داروها
پزشک معمولا از بیمار می‌خواهد که از دو هفته قبل از عمل، مصرف داروهایی مانند آسپرین، ایبوپروفن و سایر رقیق‌کننده‌های خون را متوقف کند، زیرا این داروها می‌توانند خطر خونریزی در حین و بعد از جراحی را افزایش دهند. اگر فرد داروی خاصی مصرف می‌کند یا شرایط پزشکی خاصی دارد (مانند فشار خون بالا یا دیابت)، باید حتما با پزشک در میان بگذارد.
گام سوم: ناشتا بودن
از شب قبل از عمل، معمولا توصیه می‌شود که بیمار چیزی نخورد یا ننوشد، به‌ویژه اگر عمل تحت بیهوشی عمومی انجام شود. این کار خطر ورود محتویات معده به ریه را کاهش می‌دهد.
گام چهارم: آمادگی روحی
آمادگی روحی نیز اهمیت دارد. دانستن مراحل جراحی، زمان تقریبی بهبودی و نحوه مراقبت‌های پس از عمل، باعث می‌شود بیمار با آرامش خاطر بیشتری به اتاق عمل برود. در نهایت، هماهنگی برای بازگشت به خانه پس از جراحی و داشتن همراه نیز ضروری است، زیرا بیمار بلافاصله پس از عمل نمی‌تواند رانندگی کند یا تنها باشد.
مراحل جراحی انحراف بینی
جراحی سپتوپلاستی معمولا تحت بیهوشی عمومی یا در برخی موارد بی‌حسی موضعی با آرام‌بخش انجام می‌شود. این جراحی در بیمارستان یا کلینیک تخصصی صورت می‌گیرد و مراحل مشخصی دارد.
- در مرحله اول، پس از بیهوشی یا بی‌حسی، جراح برشی کوچک در داخل بینی ایجاد می‌کند تا به تیغه بینی دسترسی پیدا کند. این برش اغلب در قسمت جلوی سپتوم و داخل حفره بینی قرار دارد تا هیچ گونه اثری از آن در ظاهر دیده نشود.
- سپس جراح با دقت، مخاط پوشاننده تیغه را از استخوان و غضروف زیرین جدا می‌کند. پس از آن، بخش‌های خم‌شده یا منحرف‌شده تیغه را برش داده یا اصلاح می‌کند. در برخی موارد، قطعات استخوانی یا غضروفی که مانع جریان هوا می‌شوند، برداشته می‌شوند. هدف از این مرحله، صاف کردن مسیر بینی و باز کردن راه تنفس است.
- پس از اتمام اصلاحات، لایه مخاطی دوباره سر جای خود قرار می‌گیرد. جراح ممکن است برای ثابت نگه داشتن سپتوم در جای جدید از بخیه‌های جذبی یا اسپلینت‌های پلاستیکی داخلی استفاده کند.
- در بیشتر موارد نیازی به پانسمان خارجی روی بینی نیست، اما ممکن است از تامپون‌های داخل بینی برای کنترل خونریزی استفاده شود که معمولا پس از یکی دو روز برداشته می‌شوند.
این جراحی معمولا بدون ایجاد تغییر در ظاهر بینی انجام می‌شود، مگر آنکه هم‌زمان با آن رینوپلاستی نیز صورت گیرد.
عمل انحراف بینی چقدر طول می‌کشد؟
مدت‌زمان عمل سپتوپلاستی به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله میزان انحراف تیغه بینی، شرایط عمومی بیمار، و اینکه آیا هم‌زمان با عمل اصلاح تیغه، جراحی‌های دیگری مانند رینوپلاستی یا برداشتن شاخک‌های بینی هم انجام می‌شود یا نه. اما به‌طور معمول، خود عمل سپتوپلاستی بین ۳۰ تا ۹۰ دقیقه طول می‌کشد.
در موارد ساده که فقط نیاز به اصلاح جزئی وجود دارد، ممکن است جراحی در کمتر از یک ساعت به پایان برسد. اما در موارد پیچیده‌تر، مانند وجود شکستگی‌های قدیمی یا انسدادهای شدید، زمان عمل ممکن است کمی بیشتر شود. پس از پایان عمل، بیمار به اتاق ریکاوری منتقل می‌شود تا اثرات بیهوشی برطرف شود. در این مرحله، تیم پزشکی وضعیت حیاتی بیمار (مانند ضربان قلب و تنفس) را بررسی می‌کنند. بیشتر بیماران می‌توانند چند ساعت پس از عمل مرخص شوند، مگر آنکه نیاز به مراقبت بیشتر وجود داشته باشد.
نکته مهمی که باید مدنظر داشته باشید!
اگرچه خود عمل نسبتا سریع است، باید توجه داشت که زمان کل حضور بیمار در بیمارستان یا کلینیک، از لحظه ورود تا ترخیص، معمولا ۵ تا ۷ ساعت طول می‌کشد. این زمان شامل آماده‌سازی پیش از عمل، انجام جراحی، و بهبود اولیه پس از بیهوشی است. در نهایت، مدت زمان بهبودی نیز موضوع مهمی است. بیشتر بیماران طی ۱ تا ۲ هفته می‌توانند به فعالیت‌های روزمره بازگردند، اما بهبودی کامل مخاط بینی و تنفس آزاد ممکن است چند هفته طول بکشد.
عوارض جراحی انحراف بینی
جراحی سپتوپلاستی، اگرچه معمولا ایمن و کم‌خطر است، اما مانند هر عمل جراحی دیگری می‌تواند با عوارضی همراه باشد. آگاهی از این عوارض به بیمار کمک می‌کند تا بهتر تصمیم‌گیری کرده و مراقبت‌های لازم را به‌درستی انجام دهد.
خونریزی بینی
یکی از رایج‌ترین عوارض، خونریزی بینی است که ممکن است در روزهای اول پس از عمل رخ دهد. در بیشتر موارد این خونریزی خفیف است و به مرور کاهش می‌یابد، اما اگر شدید یا مداوم باشد باید با پزشک مشورت کرد.
عفونت
عفونت نیز از دیگر عوارض احتمالی است، اگرچه نادر است. نشانه‌های آن شامل تورم بیش از حد، درد شدید، تب یا ترشحات چرکی از بینی می‌باشد. رعایت بهداشت بینی و مصرف آنتی‌بیوتیک در صورت تجویز پزشک، برای پیشگیری از این مشکل ضروری است.
تورم، گرفتگی و درد
تورم، گرفتگی و درد در بینی در روزهای ابتدایی طبیعی است. همچنین ممکن است فرد برای مدتی حس بویایی ضعیف‌تری داشته باشد که معمولا با بهبود بافت‌ها برطرف می‌شود.
سوراخ شدن تیغه بینی (سپتوم)
در برخی موارد نادر، ممکن است سوراخ شدن تیغه بینی (سپتوم) اتفاق بیفتد. این مشکل می‌تواند باعث سوت کشیدن هنگام تنفس یا خشکی شدید داخل بینی شود و گاهی نیاز به جراحی ترمیمی دارد.
تغییر شکل بینی
تغییر شکل بینی هم در مواردی ممکن است رخ دهد، به‌ویژه اگر ساختارهای نگهدارنده بینی تضعیف شوند. به همین دلیل جراحی باید توسط پزشک با تجربه انجام شود.
کاهش حس بویایی، چسبندگی داخلی بینی
از دیگر عوارض نادر می‌توان به کاهش حس بویایی، چسبندگی داخلی بینی (جوش خوردن دیواره‌های داخلی بینی به هم)، و بی‌حسی موقتی در اطراف بینی و لب بالا اشاره کرد. با مراقبت‌های درست و انتخاب جراح ماهر، احتمال بروز این عوارض به حداقل می‌رسد و بیشتر بیماران بدون مشکل خاصی بهبودی کامل پیدا می‌کنند.
بعد از عمل انحراف بینی چه باید کرد؟
دوره نقاهت پس از جراحی انحراف بینی نقش مهمی در نتیجه نهایی و جلوگیری از عوارض دارد. رعایت دقیق توصیه‌های پزشک و مراقبت‌های خانگی در این دوران ضروری است.
استراحت کافی
در روزهای اول، استراحت کافی بسیار مهم است. بهتر است بیمار هنگام خوابیدن سر خود را بالاتر از سطح بدن قرار دهد تا ورم و خونریزی کاهش یابد. استفاده از دو بالش یا قرار دادن بدن در حالت نیمه‌نشسته توصیه می‌شود.
کارهایی که نباید انجام دهید
از فین کردن شدید یا زور زدن هنگام عطسه و سرفه باید اجتناب کرد. این کار ممکن است به تیغه بینی تازه اصلاح‌شده فشار وارد کند یا باعث خونریزی شود. عطسه بهتر است با دهان باز انجام شود.
کارهایی که پزشک انجام می‌دهد
پزشک معمولا از اسپلینت داخلی یا تامپون استفاده می‌کند که باید طبق دستور خارج شود. دست‌کاری کردن داخل بینی به‌شدت ممنوع است. برای تمیز نگه‌داشتن بینی، اسپری یا سرم شست‌وشو تجویز می‌شود که باید با ملایمت و طبق برنامه استفاده شود.
فعالیت‌های سنگین ممنوع!
فعالیت‌های سنگین، ورزش، بلند کردن اجسام یا خم شدن شدید تا چند هفته باید محدود شود. این فعالیت‌ها می‌توانند فشار خون را بالا برده و خطر خونریزی را افزایش دهند.
اگر خونابه را تجربه کردید
در روزهای ابتدایی، احتمال خونابه از بینی وجود دارد که طبیعی است. اما اگر خونریزی شدید یا مداوم بود، باید سریعاً با پزشک تماس گرفت. همچنین در صورت مشاهده تب، درد زیاد، یا ترشحات غیرعادی، بررسی پزشکی ضروری است. در نهایت، مراجعه‌های پیگیرانه به پزشک برای بررسی وضعیت بهبودی، برداشتن اسپلینت یا بخیه‌ها و ارزیابی عملکرد تنفسی بسیار مهم است. با رعایت همه این نکات، فرد می‌تواند با کمترین مشکل، بهترین نتیجه را از عمل سپتوپلاستی بگیرد.
بعد از عمل انحراف بینی چه بخوریم؟
تغذیه بعد از جراحی انحراف بینی نقش مهمی در کاهش التهاب، بهبود سریع‌تر بافت‌ها، و جلوگیری از عوارض دارد. رژیم غذایی بیمار در چند روز اول باید سبک، مغذی و بدون تحریک باشد.
ساعات ابتدایی
در ساعات ابتدایی بعد از عمل (به‌ویژه اگر بیهوشی عمومی بوده)، ممکن است حالت تهوع یا بی‌اشتهایی وجود داشته باشد. در این مدت، مایعات شفاف مانند آب، آب سیب یا سوپ رقیق توصیه می‌شود.
روزهای اول
در روزهای اول بهتر است غذاهایی مصرف شود که نیازی به جویدن زیاد ندارند. سوپ‌های گرم (نه داغ)، پوره‌ها، ماست، فرنی و آش‌های سبزیجات انتخاب‌های مناسبی هستند. این نوع غذاها هم مواد مغذی لازم را فراهم می‌کنند و هم فشار زیادی به فک و بینی وارد نمی‌کنند.
استفاده از نوشیدنی‌های خنک
نوشیدنی‌های خنک و آب زیاد به کاهش خشکی دهان ناشی از تنفس دهانی کمک می‌کنند. همچنین مصرف مایعات به کاهش التهاب و دفع سموم از بدن کمک خواهد کرد.
غذاهای ممنوع!
پرهیز از غذاهای داغ، تند، شور یا بسیار اسیدی ضروری است. این نوع غذاها می‌توانند باعث تحریک بافت‌های جراحی‌شده و افزایش خونریزی شوند.
غذاهای مناسب
مصرف مواد غذایی حاوی ویتامین C (مانند پرتقال، کیوی، فلفل دلمه‌ای) و ویتامین A (مانند هویج، اسفناج، و کدو) به بازسازی بافت‌ها کمک می‌کند. همچنین پروتئین‌های سبک مانند مرغ، تخم‌مرغ و ماهی برای ترمیم بدن لازم هستند.
چه چیزهایی را باید کاملا حذف کنیم؟
کافئین، الکل و سیگار باید به‌طور کامل کنار گذاشته شوند. این مواد باعث کاهش خون‌رسانی به بافت‌ها و کند شدن روند بهبود می‌شوند. در طول دوره نقاهت، بهتر است از مصرف غذاهای سفت یا خشک (مثل نان خشک یا آجیل) خودداری شود، چون ممکن است باعث فشار به فک و در نتیجه تحریک بینی شوند. در نهایت، رژیم غذایی متعادل، سرشار از آب، ویتامین‌ها و پروتئین، همراه با پرهیز از مواد محرک، روند بهبود بعد از عمل را سریع‌تر، راحت‌تر و ایمن‌تر می‌کند.
جمع‌بندی
جراحی انحراف بینی یا سپتوپلاستی، روشی است برای اصلاح انحراف تیغه بینی که می‌تواند بهبود تنفس، کاهش خر و پف و درمان مشکلات سینوسی را به همراه داشته باشد. این جراحی معمولاً تحت بیهوشی عمومی توسط متخصص جراحی فک و صورت انجام می‌شود و در آن بخش‌های منحرف شده تیغه بینی اصلاح یا برداشته می‌شود. علائم ناشی از انحراف بینی، مانند گرفتگی بینی، خون‌دماغ‌های مکرر و سردرد، با این عمل بهبود می‌یابد. دوره نقاهت ممکن است چند هفته طول بکشد و نیاز به مراقبت‌های خاصی دارد. این جراحی، در صورتی که به درستی انجام شود، می‌تواند کیفیت زندگی بیمار را به طور چشمگیری ارتقا دهد.
سوالات متداول درباره جراحی انحراف بینی
- آیا جراحی انحراف بینی دردناک است؟
جراحی انحراف بینی تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود، بنابراین بیمار در حین عمل هیچ دردی احساس نمی‌کند. بعد از عمل ممکن است کمی درد، تورم و گرفتگی در بینی وجود داشته باشد، که معمولاً با داروهای مسکن تجویزی کاهش می‌یابد.
- چه مدت بعد از جراحی می‌توان به فعالیت‌های روزمره برگشت؟
بیشتر بیماران پس از یک یا دو هفته قادر به بازگشت به فعالیت‌های روزمره خود هستند، اما برای انجام فعالیت‌های سنگین یا ورزش‌های شدید باید حدود ۴ تا ۶ هفته صبر کنند.
- آیا بعد از جراحی انحراف بینی تغییراتی در ظاهر بینی ایجاد می‌شود؟
جراحی سپتوپلاستی عمدتا به منظور بهبود عملکرد تنفسی انجام می‌شود و تغییرات ظاهری در بینی نخواهد داشت. اما در صورت تمایل به اصلاح ظاهر بینی، می‌توان هم‌زمان با سپتوپلاستی، عمل رینوپلاستی را نیز انجام داد.
